Obchody Barbórki inauguruje Bieg o Lampkę Górniczą

Reklama

Znaczna większość imprez ma charakter oddziałowy – czyli zamknięty dla grona pracowników danego oddziału – ZG Lubin, ZG Rudna itp. W piątek 20, listopada rozpoczęły się pierwsze karczmy i combry babskie.

Ale Barbórka to nie tylko karczmy i combry. To przede wszystkim akademie oraz ceremonie wręczenia odznaczeń państwowych, resortowych, regionalnych, stopni górniczych i Honorowych Szpad Górniczych.

W czasie Barbórki delegacje oddziałów odwiedzają chorych pracowników przebywających w szpitalach lub na leczeniu poszpitalnym oraz sieroty po tragicznie zmarłych pracownikach. Składane są kwiaty na grobach tragicznie zmarłych pracowników.

Organizowane są spotkania z matkami, które mają trzech i więcej synów górników, spotkania z jubilatami i emerytami. Tradycyjnie w każdej kopalni organizowane są barbórkowe zjazdy żon górników.

Rodzinne spotkania i swoje imprezy organizują związki zawodowe, chóry i orkiestry górnicze, kluby honorowych dawców krwi.

Parę słów o tradycjach:

Święta Barbara. Według legendy ta nieprzeciętnej urody dziewczyna, żyjąca na przełomie III i IV wieku, została ścięta mieczem za przejście na chrześcijaństwo. Egzekucji dokonał jej ojciec Dioskur, którego chwilę po tym zabił piorun. Dlatego właśnie święta Barbara jest patronką ludzi „narażonych na wybuchy”: artylerzystów, górników, pracowników prochowni.

Patronat św. Barbary przyjęli górnicy niemal na całym świecie, a do Polski jej kult przybył w średniowieczu z terenów dzisiejszych Czech. Obrazy i figury patronki znajdują się nie tylko w kopalnianych cechowniach, ale też w górniczych domach i kościołach. Dla wszystkich zatrudnionych w górnictwie 4 grudnia jest dniem wolnym od pracy i poświęconym wypoczynkowi po całorocznym trudzie. Wtedy też odbywa się wiele związanych z tradycją uroczystości, zwanych Barbórką.

Barbórka. W dniu św. Barbary górnicy, wystrojeni w paradne stroje, w porządku wojskowym, ze sztandarem i orkiestrą, maszerowali do kościoła. Po powrocie w karczmie następowało mianowanie nowych rębaczy, którym przypinano dodatkowy guzik do kołnierza munduru ładowacza oraz opasywano skórą górniczą. Potem następowała biesiada. Tradycja Barbórki jest starannie kultywowana we wszystkich ośrodkach górniczych, a pochody lisów, skoki przez skórę, karczmy piwne, zabawy górnicze są jej stałymi elementami.

Skok przez skórę to obrzęd przyjmowania adeptów (zwanych lisami) do stanu górniczego. Odbywał się on w gospodzie na szychcie piwnej. Mianowanie na górnika było zawsze aktem uroczystym. Adepci doprowadzani byli w śpiewnym korowodzie przez lis-majora przed oblicze starych kopaczów (starych strzech). Po egzaminie kandydat wykonywał skok przez skórę, po czym następowało pasowanie na górnika. Do stołu biesiadnego doprowadzał go ojciec piwny.

Skóra górnicza, zwana również łatą, była najważniejszym akcentem zawodowym, atrybutem wyposażenia górniczego. Skórę podkładał sobie górnik pod kolana, gdy musiał pracować w pozycji klęczącej; okrywał się nią, gdy ze stropu lała się woda; siedział na niej przy posiłku; również na niej dokonywana była wypłata. Dlatego „skóra” stała się symbolem przyjęcia do stanu górniczego.

Obecnie skok przez skórę jest kultywowany w ramach uroczystości barbórkowych. W Zagłębiu Miedziowym ceremonia „skoku przez skórę” prezentowana jest przeważnie podczas spotkań na karczmach piwnych lub w formie inscenizacji na ulicach miast górniczych. Uroczystość tę kończy odśpiewanie górniczego hymnu.

Karczma piwna. Dla utrzymania tradycji górniczej organizowane są spotkania gwareckie pod nazwą karczma piwna. Uczestnikami karczmy piwnej są stare strzechy, tj. zasłużeni gwarkowie i zaproszeni goście. Górnicy biesiadujący wraz ze starymi strzechami i dostojnymi gośćmi poczytują sobie to wyróżnienie za zaszczyt. Władzę absolutną podczas karczmy stanowi Wysokie i Nigdy Nieomylne w Sprawach Piwnych Prezydium. Spotkanie gwareckie odbywa się według przygotowanych scenariuszy, opartych na rywalizacji w różnych konkurencjach, prowadzonych na wesoło, przeplatanych śpiewem i zabawą wszystkich uczestników. Na karczmach można dać upust swojemu niezadowoleniu, wyśmiać bezkarnie innych, w tym zwierzchników. Tradycją jest, że piwo pije się z kufli projektowanych każdorazowo na określoną karczmę.

Comber babski. Panie zatrudnione w kopalni spotykają się na biesiadzie w damskim gronie. Comber też rządzi się swoimi prawami, a śpiewom i zabawom zwykle nie ma końca.

Deputat Barbórkowy. Raz do roku na górnicze biesiady zjeżdżali możnowładcy. Z tej okazji kopacze otrzymywali porcje jadła i napitku. Tradycja przetrwała w formie wydawania obiadów z kuchni przy żupach. W roku 1920 urzędowo ustanowiono deputat barbórkowy: ćwiartkę wódki, 20 dkg kiełbasy i dwie bułki. Dzisiaj pracownicy sektora górniczego KGHM mają wypłacaną nagrodę roczną z okazji Dnia Górnika.

Mundur górniczy wprowadzony został w XVIII wieku w górniczych okręgach Niemiec. Na ziemiach polskich kwestie umundurowania wyjaśniono w przepisach do ustawy o Korpusie Górniczym z 1817 r. Były różne mundury dla poszczególnych kategorii pracowników górnictwa. Ustanowiony w 1949 r., a nawiązujący do munduru z końca XIX wieku, honorowy czarny mundur galowy ozdobiony jest wieloma wystylizowanymi dekoracjami. Nawiązują one do dawnej odzieży roboczej, w której pełniły konkretne funkcje użytkowe. I tak miotełka do czyszczenia otworów strzałowych, którą górnik trzymał zatkniętą za taśmę na kapeluszu, zamieniła się w pióropusz. Krótka pelerynka to pozostałość kapy chroniącej przed wodą lejącą się ze stropu. Zakładki na piersiach i rękawach służyły do wtykania za nie lontu i krzesiwa, niezbędnych przy robotach strzałowych. Stałym dodatkiem munduru galowego jest szpada górnicza. Obecnie, oprócz munduru galowego, używany jest tzw. mundur służbowy w kolorze stalowym. Dystynkcje na nim świadczą o posiadanym stopniu górniczym.

Militaria górnicze to: barda, szpada i kordelas. Barda (topór) spełniał rolę narzędzia pracy oraz funkcje militarną i paradną. Górnicy (gwarkowie), jako ludzie stanu wolnego, mieli obowiązek stawić się uzbrojeni na wezwanie księcia. Szpada była noszona przez żupników i górmistrzów żup solnych w Wieliczce, mimo licznych protestów szlachty na sejmikach. W XIX wieku została uznana jako część umundurowania członków Królewskiego Korpusu Górniczego w Królestwie Polskim. Kordelas nosili uczniowie Akademii Górniczej w Kielcach. Obecnie szpady i kordziki górnicze nadawane są za wybitne osiągnięcia i długoletnią, nienaganną pracę w kopalni.