Malowniczo położona wśród lasów wieś znajduje się około 14 km na południowy zachód od Lubina.

Reklama

Najstarsze ślady osadnictwa w jej okolicy związane są z tzw. kulturą łużycką III – go, środkowego okresu epoki brązu (1300 – 1100 p.n.e.) i odnoszą się do osady z tego okresu, położonej około 2 km na zachód od wsi i na północ od rzeki Czarna Woda. Na terenie tym znajduje się także ciałopalne cmentarzysko kultury łużyckiej z IV i V okresu epoki brązu (1100 – 700 p.n.e.). Natomiast w odległości 1 km na zachód od miejscowości odkryto osadę z okresu wpływów prowincjonalno – rzymskich (1 – 500 n.e.). Wraz ze wzrostem osadnictwa i wpływów niemieckich w XIII i XIV wieku, pierwotna nazwa osady Zimne Vode przyjęła formę niemiecką – najpierw Kalte Wasser, a następnie Kaltwasser i w tym stanie przetrwała do wyzwolenia 08.02.1945 roku. Nazwę osady przypuszczalnie należy wiązać z istniejącym do dzisiaj naturalnym źródłem czystej krystalicznie wody, które znajduje się w lesie nieopodal wsi. Osada była prawdopodobnie lokowana w 1335 roku, na tzw. prawie niemieckim (magdeburskim) przez księcia lubińsko – ścinawskiego Ludwika I. Z tego właśnie roku pochodzi pierwsza pisana wzmianka o miejscowości. W 1524 roku, wielki zwolennik reformacji, książę legnicko – brzeski Fryderyk II sprowadził do Zimnej Wody osadników protestanckich, którzy przejęli miejscowy kościół, wzmiankowany już w 1339 roku.

W posiadaniu tej społeczności pozostawał on do roku 1945. W wyniku akcji „Wisła”, w 1947 roku do wsi przesiedlono kilkadziesiąt osób narodowości łemkowskiej, które do tej pory zamieszkiwały na terenach Bieszczad i Beskidu Niskiego. Świątynia zaczęła wówczas pełnić funkcję prawosławnego kościoła parafialnego dla nowych osadników, którzy zamieszkali również w sąsiednich wsiach: Lisiec, Wiercień i Bukowna. W pierwszej połowie XVI wieku istniał we wsi dwór myśliwski rodziny von Axleben, który w XVIII wieku przejęli benedyktyni z Legnickiego Pola. Po sekularyzacji (kasacie) zakonu w 1810 roku przez rząd pruski, majątek w 1831 roku nabyła rodzina von Raumer. W czasie II Wojny Światowej w miejscowości znajdował się podobóz jeńców radzieckich – filia Stalagu VIIIc z Żagania oraz podobóz jeńców francuskich. W 1987 roku, w najbliższym sąsiedztwie wsi utworzono rezerwat przyrody „Zimna Woda” o powierzchni prawie 60 ha. Jest to skupisko grądów i łęgów w terenie źródliskowym. Liczne strumienie i wiekowe dąbrowy nadają temu rezerwatowi puszczańskiego charakteru. Występują tu liczne gatunki chronionych roślin: bluszcz, litera jajowata, storczyk plamisty, wawrzynem wilcze łyko oraz rzadkie gatunki ptaków: bocian czarny, dzięcioł średni, zimorodek i bardzo rzadko spotykana – słonka.

ZABYTKI

Z obiektów zabytkowo – historycznych na uwagę zasługują dwa kościoły położone w centrum miejscowości.

Pierwszy z nich to kościół katolicki pod wezwaniem Św. Trójcy, a drugi to parafialny kościół prawosławny pw. Zaśnięcia Przenajświętszej Bogarodzicy (dawniej ewangelicki).

Kościół został wzniesiony w latach 1794-1797 z fundacji klasztoru benedyktynów z Legnickiego Pola, którzy mieli wówczas w Zimnej Wodzie swoje dobra. Jest to orientowana, późnobarokowa budowla jednonawowa z krótkim, wyodrębnionym prezbiterium oraz nieznacznie wysuniętą, przed fasadę zachodnią, wieżą. Fasady świątyni dzielone są płaskimi, wąskimi pilastrami wykończonymi od strony zachodniej interesującymi głowicami. Kościół posiada cztery barokowe portale wykonane z piaskowca. Okna mają wykrój koszowy i pełny. Dekoracyjne spływy fasady zachodniej wykończone są kamiennymi wazonami. Masywna, dzielona kilkoma gzymsami wieża przykryta jest kopulastym, blaszanym hełmem zwieńczonym okazałym, metalowym krzyżem. Całą świątynię nakrywaj wysokie, dwuspadowe dachy ceramiczne. Barokowe wyposażenie wnętrza pochodzi z okresu budowy świątyni w końcu XIII wieku. W ścianach kościoła zachowało się szereg płyt nagrobnych z końca XVII i XVIII wieku.

Prawosławny kościół parafialny pw. Zaśnięcia Przenajświętszej Bogarodzicy

Kościół wzmiankowany był w 1399 roku. W rękach katolików pozostawał do roku 1524, kiedy to został przejęty przez ewangelików i w ich posiadaniu był do 1945 roku. Za zgodą starostwa, latem 1947 roku, podniszczony i zdewastowany obiekt został zajęty przez księdza Jana Lewiarza, który zaczął tu organizować parafię prawosławną. W zdecydowanej większości tworzyli ją obywatele narodowości łemkowskiej i ukraińskiej, którzy zostali tu przesiedleni w ramach akcji „Wisła” ze wschodnich terenów Polski, a zwłaszcza z Bieszczad oraz Beskidu Niskiego. Obecnie jest to zorientowana budowla gotycka, wzniesiona na rzucie prostokątnym z wyodrębnionym, nieco węższym i wydłużonym, prostokątnym prezbiterium. Cała świątynia wzmocniona jest licznymi przyporami. Od strony północnej do prezbiterium dobudowana jest prostokątna zakrystia, a od strony zachodniej, także prostokątna, obszerna kruchta. Okna części nawowej i prezbiterium są o wykroju pełnym, zaś w zakrystii mają wykrój odcinkowy. Zachodni szczyt nawy zwieńczony jest, prostokątną sygnaturką, pełniącą funkcję dzwonnicy. W okresie powojennym świątynia była kilkakrotnie remontowana i odnawiana. Ostatni remont kapitalny cerkwi przeprowadzono w latach 1994 – 1997. Odnowiono wówczas m.in. wspaniały ikonostas. W 2001 roku wnętrza świątyni ozdobiono pięknymi freskami, wykonanymi przez Jarosława Wiszenkę. Cerkiew otoczona jest starym, zabytkowym cmentarzem, którego początki sięgają XIV wieku. Nekropolia ta jest pod stałym nadzorem konserwatora zabytków i jest jedną z nielicznych na Dolnym Śląsku, zachowanych w tak dobrym stanie.

Teksty i rysunki Henryk Rusewicz

Rys. PARAFIALNY KOŚCIÓŁ PRAWOSŁAWNY P.W. ZAŚNIĘCIA PRZENAJŚWIĘTSZEJ BOGARODZICY