Wieś malowniczo położona na wysokiej skarpie nad Odrą w odległości około 16 km na północ od Ścinawy.

Reklama

Najstarsze ślady osadnictwa w tej okolicy pochodzą ze środkowego okresu epoki kamiennej – mezolitu. Następne z młodszego okresu epoki kamiennej – neolitu, epoki brązu, żelaza (tzw. okres halsztacki), okresu wpływów prowincjonalno rzymskich oraz wczesnego i późnego średniowiecza. Tak więc od mezolitu aż do czasów współczesnych mamy zachowany ciąg osadniczy w samej Chobieni jak i najbliższej okolicy. Oczywiście, na przestrzeni tysięcy lat zmieniały się zamieszkujące ją ludy, ale już od czasów wczesnego średniowiecza na pewno żyli tu Słowianie. Z tego właśnie okresu pochodzą pozostałości dwóch osad, które były badane archeologicznie przez zespół J. Romanowa.

Na terenie Chobieni zachowało się również grodzisko Dziadoszan (Dziadoszyców) z okresu plemiennego. Przypuszczalnie także Chobienia została ujęta wśród 20 grodów Dziadoszan, wymienionych w dokumencie kronikarskim tzw. Geografie Bawarskim z 845 roku. Trudna do wyjaśnienia jest etymologia samej nazwy osady. Być może jej pochodzenia należy doszukiwać się w starosłowiańskich słowach „chob – chab” (zły, stary), „chobina” (rózga) lub „chobuzie”, „chabazie” (chwasty). Na przestrzeni lat nazwa osady zmieniała się wielokrotnie. Pierwsza wzmianka o wsi Hobena pochodzi z 1238 r. Następnie jest wymieniana jako Coben – 1259, Cobena – 1293, Koebin – 1316, Cobin – 1322, Cobno – 1326, Gobene – 1327, Caben – 1446, Köbnae – 1687, Köben – 1791, Koben – 1814. W pierwszej połowie XIII w. miejscowość należała do kasztelanii głogowskiej, w drugiej – do kasztelani ścinawskiej. Lokacji miasta na prawie niemieckim prawdopodobnie dokonał książę głogowski Konrad I w 1261 roku, które wcześniej było już lokowane na tzw. prawie polskim przez Henryka Brodatego. W 1303 roku książę żagański Konrad II przekazał swoje prawo książęce, sądowe i wszystkie wpływy burgrabiemu von und zu Dohna.

W 1337 roku rodzina von und zu Dohna uzyskała od księcia Jana przywilej bicia monety. Od 1399 roku miasto zostało włączone do okręgu górowskiego, a od 1400 roku przeszło w ręce rodu von Kottwitz. W XIV wieku Chobienia zaliczana była do ważniejszych miast śląskich. Posiadało ono wówczas liczne przywileje jak: prawo do organizowania cotygodniowych targów, prawo do swobodnej żeglugi i połowu ryb oraz prawo do warzenia piwa. Przez Chobienię prowadził tzw. szlak wołowy, który przestał być wykorzystywany przed 1445 rokiem. Jak większość średniowiecznych miast, była Chobienia przedmiotem licznych dzierżaw, zastawów, przetargów i innych operacji handlowych, co w owych czasach wcale nie należało do rzadkości. Tak było m.in. w latach 1345 i 1358, kiedy to najpierw książę oleśnicki Konrad sprzedał pół miasta królowi Czech Janowi Luksemburskiemu. Następnie książę ścinawski Jan sprzedał, całą Chobienię wraz z przyległościami swojemu kuzynowi Henrykowi V Żelaznemu, księciu głogowsko – żagańskiemu. Od 1446 roku w mieście był czynny szpital, który został zlikwidowany dopiero w latach trzydziestych XX w. W 1568 roku, nowy właściciel chobieńskich dóbr, Georg von Kottwitz, potwierdził prawa miejskie i nadał nowe przywileje. W tym czasie działały w mieście cechy rzemieślnicze: piekarzy, krawców, szewców i rzeźników.

Najciekawszym jednak był cech „piętnastu” zrzeszający nie rzemieślników, lecz rolników. Jego członkowie byli mieszczanami i cieszyli się pewnego rodzaju niezależnością w stosunku do właściciela dóbr. Wszystkie prawa, przywileje i obowiązki zostały spisane w statucie, który został ustanowiony w 1593 roku przez Georga von Kottwitz. Cech chobieńskiej „piętnastki” przetrwał do 1945 roku, a ostatnim starszym cechu był niejaki Kuno Scholz. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648) przez miasto kilkakrotnie przechodziły wojska walczących stron, co prawie zawsze wiązało się z grabieżami i gwałtem na mieszkańcach. W czasie II wojny światowej w rejonie miejscowości toczyły się ciężkie boje o przełamanie niemieckiej obrony na Odrze. Samo miasteczko nie ucierpiało jednak w tych walkach, ale po 1945 roku Chobienia utraciła status miasta, pozostając urokliwą wsią w gminie Rudna z małomiasteczkowym układem urbanistycznym.

ZABYTKI

Z zachowanych zabytków na uwagę zasługują: pozostałości po średniowiecznym kościele pw. św. Idziego, zamek i kościół p.w. Świętych Piotra i Pawła.

RUINY KOŚCIOŁA ŚW. IDZIEGO (wcześniej św. Marii Magdaleny).

Według tradycji i ustnych przekazów ludowych pierwsza świątynia pw. św. Marii Magdaleny (później św. Idziego) została wzniesiona w przedlokacyjnej osadzie rybackiej na długo przed pierwszym założeniem zamkowym. Jej fundatorem miał być rzekomo śląski wielmoża Piotr Włostowic (Włost, Włast), któremu przypisuje się ufundowanie około 70 kościołów i 7 klasztorów. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że ród Włostowiców, herbu Łabędź posiadał swoje rodowe włości w okolicach Wrocławia, a wspomniany Piotr żył w latach 1080 – 1153. Zanim został fundatorem i dobrodziejem fundowanych kościołów i klasztorów był zręcznym i znaczącym politykiem, blisko związanym z dworem Bolesława Krzywoustego.

Pierwsza żona Krzywoustego – Zbysława oraz żona Włostowica – Maria, były córkami wielkiego księcia kijowskiego Świętopełka II i wnuczkami cesarza bizantyjskiego. Najstarsza oficjalna wzmianka o tym kościele pochodzi dopiero z 1259 roku, a następna z roku 1300 mówi o istniejącej tu parafii. U schyłku XVII wieku, a dokładnie w 1699 roku kościół przestał pełnić swoją funkcję i został opuszczony. W obawie przed zawaleniem został rozebrany w 1780 roku. Zachowane do chwili obecnej fragmenty murów nie pozwalają na odtworzenie rzutu poziomego budowli. Jedynie niewielka część pozostałych ruin została wykorzystana jako polowy ołtarz, przy którym do niedawna jeszcze odbywały się nabożeństwa w dniu święta zmarłych. Na terenie wokół ruin świątyni znajduje się zamknięty obecnie przykościelny cmentarz parafialny, którego początki sięgają, co najmniej XIII lub XIV wieku.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. ŚW. PIOTRA I PAWŁA

Znajdująca się na wysokiej i stromej nadodrzańskiej skarpie świątynia została wzniesiona prawdopodobnie około roku 1305. Jednakże w zachowanych dokumentach kościół po raz pierwszy wzmiankowany był dopiero w roku 1446. Gruntownej przebudowy świątyni dokonał w latach 1584 – 1587 ówczesny właściciel Chobieni, Georg von Kottwitz. Później obiekt był wielokrotnie remontowany w XVIII, XIX oraz XX w. W chwili obecnej jest to jednonawowa budowla zorientowana wzniesiona z kamienia i cegły na rzucie prostokąta z wyodrębnionym i pięciobocznie zakończonym prezbiterium, które przykryte jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. Do części nawowej od strony zachodniej dobudowana jest masywna wieża dzwonnicy o rzucie prostokątnym, która od poziomu kalenicy dachu głównego świątyni przechodzi w ośmiobok zwieńczony ostrosłupowym hełmem. Świątynia przykryta jest dwuspadowym dachem ceramicznym Obiekt jest wzmocniony licznymi przyporami (oszkarpowany). Otwory okienne o wykroju pełnym, a w wieży prostokątne o cechach strzelnic. W dość skromnie wyposażonym wnętrzu zachowały się: renesansowa chrzcielnica z 1587 roku, klasycystyczny ołtarz i ambona z początków XIX wieku oraz dwie płyty nagrobne z końca XVI wieku.

Do zabytków ruchomych zgromadzonych w świątyni należą m.in.: klasycystyczne Stacje Drogi Krzyżowej z XIX w., barokowy dzwon z 1772 roku, kielich mszalny z XVIII w. oraz osiemnastowieczne rzeźby: św. Barbary, św. Marka, św. Jana, św. Judy Tadeusza, św. Piotra, św. Pawła, a także krucyfiks i aniołek. Ponad to kilka płyt nagrobnych i epitafiów znajduje się w zewnętrznych murach kościoła. Warto wiedzieć, iż kościół ten do czasów reformacji i po pokoju westfalskim, kończącym wojnę trzydziestoletnią przez cały czas pozostawał w rękach katolików.

ZAMEK

Zamek powstał w 1209 roku z fundacji księcia Henryka Brodatego, jednakże najstarsze części przyziemia mają jakoby pochodzić z roku 1181, a więc z czasów Bolesława Wysokiego. Obecna renesansowa bryła zamku pochodzi z okresu jego przebudowy w latach 1530 i 1583 przez rodzinę von Kottwitz.

Obiekt powstał na planie prostokąta, dwukondygnacyjne skrzydła otaczają wewnętrzny dziedziniec, do którego prowadzi sień przejazdowa pod prostokątna basztą w skrzydle zachodnim. Pozostałe trzy koliste baszty umieszczono na narożach. Najstarszą częścią są piwnice w północno – zachodnim skrzydle. Pierwotnie był otoczony fosą z wodą. Wnętrza jedno i dwutraktowe przesklepione na parterze sklepieniem kolebkowym z lunetkami. Zachował się także odkryty w 1905 malowany strop z 1583 przedstawiający herby rodowe, renesansowe i barokowe portale, renesansowe kamienne obramienia okien, oraz fragmenty dekoracji stiukowej. Kolejnej rozbudowy w pierwszej połowie XVII w. dokonał Leonhard von Kottwitz. W XVIII w. nastąpiła modernizacja, której dokonał Carl Sigismund von Gellhorn. Ponownej modernizacji dokonano w 1905. W murach zamku gościło wielu wspaniałych gości. Tu w 1611 Leonhard von Kottwitz urządził wesele Johannowi Heermannowi, jednemu z najwybitniejszych twórców ewangelickich. Ostatnim prywatnym właścicielem pałacu przed upaństwowieniem w okresie międzywojennym był Wolfgang von Saurma. W 1759 król pruski Fryderyk II Wielki odwiedził tu swoich żołnierzy leczących rany po bitwie pod Kunowicami. Próbując podnieść ich na duchu wypowiedział słowa: „Mówię wam moi dzielni żołnierze, że może nas rozdzielić tylko śmierć…

”Obraz przypominający to zdarzenie pod tytułem „Przemowa króla Fryderyka Wielkiego w Chobieni” wisi dziś w Muzeum Sztuki w Düsseldorfie. Przed II wojną światową budynek był własnością miasta i mieściła się w nim szkoła. Obecnie jest częściowo zabezpieczony przez prywatnego inwestora, któremu należy życzyć wytrwałości i powodzenia w odbudowie tego wspaniałego obiektu.

Henryk Rusewicz